Ciąża pozamaciczna to jeden z powodów, dla których warto skonsultować się w klinice leczenia niepłodności
Ciąża pozamaciczna
Ciąża pozamaciczna powstaje wtedy, gdy zapłodniona komórka jajowa zagnieżdżenia się poza obrębem błony śluzowej jamy macicy. Częstość występowania ciąży pozamacicznej określana jest na 0,5% do 2% wszystkich ciąż, niestety ryzyko powtórzenia się takiej choroby rośnie już dziesięciokrotnie. To właśnie ciąże pozamaciczne często prowadzą do uszkadzania, a w skrajnych przypadkach do pęknięcia i konieczności operacyjnego usunięcia jajowodu, a w konsekwencji do obniżenia lub utraty szans na naturalne poczęcie dziecka.
Co to jest ciąża pozamaciczna?
W prawidłowej ciąży zarodek zagnieżdża się we wnętrzu macicy – w jej jamie. Jednak czasami zagnieżdżenie może mieć miejsce poza jamą macicy i wtedy mówimy o ciąży pozamacicznej albo ektopowej (z łac. ectopia – przemieszczenie). Najczęściej (w 97%) ciąża pozamaciczna lokalizuje się w którymś z jajowodów, ale spotykane są też lokalizacje na jajniku, w szyjce macicy a nawet na jelitach czy ścianie jamy brzusznej.
Jakie są objawy ciąży pozamacicznej?
W początkowym okresie ciąża pozamaciczna nie ma żadnych charakterystycznych objawów (oprócz typowych objawów ciążowych), stąd też trudność w jej wczesnym rozpoznaniu. W miarę wzrostu ciąży objawy związane są z jej lokalizacją.
W najczęstszej ciąży jajowodowej około 6-7 tygodnia zaczynają pojawiać się niespecyficzne bóle w podbrzuszu, które nasilają się do stanu tzw. „ostrego brzucha” i towarzyszą im zawroty głowy i omdlenia – objawy związane z krwawieniem z jajowodu do jamy brzusznej, podrażnieniem otrzewnej i utratą krwi. Często też występują plamienia z dróg rodnych, co skłania ciężarną do wcześniejszej kontroli ginekologicznej.
Jak diagnozuje się ciążę pozamaciczną?
Podstawą diagnostyki jest badanie usg, jednak na wczesnym etapie 4-5 tygodnia ciąża ektopowa może być niewidoczna lub dawać niecharakterystyczny obraz w badaniu. Rosnący poziom hormonu ciążowego (hCG), przy pustej jamie macicy, kieruje podejrzenia na pozamaciczną lokalizację ciąży. Stwierdzenie struktury pęcherzyka ciążowego z widocznym zarodkiem poza jamą macicy daje pewność i potwierdza rozpoznanie wstępne.
Sam test ciążowy (badanie hCG) nigdy nie wykrywa ani nie pozwala różnicować ciąży pozamacicznej. W początkowym okresie, kiedy śledzimy tempo wzrostu hCG od momentu spodziewanej implantacji, słaba dynamika przyrostu gonadotropiny kosmówkowej (hCG) może sugerować nieprawidłowe zagnieżdżenie, ale też wiele innych patologii samego pęcherzyka ciążowego. Dopiero połączenie badania usg z badaniem hCG umożliwia bardziej precyzyjną diagnostykę.
Co powoduje, że ciąża umiejscawia się poza macicą?
Najczęściej zarodek utyka w swojej wędrówce przez jajowód, z miejsca gdzie doszło do zapłodnienia, w kierunku jamy macicy w obrębie jakiejś przeszkody.
Mogą to być drobne zrosty w jajowodzie, uchyłki czy uszkodzenia struktury jajowodu. Są to zmiany wrodzone albo powstające w wyniku stanów zapalnych w obrębie przydatków (zwłaszcza wywołanych przez chlamydia trachomatis albo po powikłanym zapaleniu wyrostka robaczkowego), przy obecności drobnych ognisk endometriozy lub po operacjach w obrębie miednicy mniejszej. Zrosty zarówno uciskające jajowód z zewnątrz jak i w jego wnętrzu są najczęstszą przyczyną zatrzymania zarodka i jego implantacji w nieprawidłowym miejscu.
Nadmierna czynność skurczowa macicy także może doprowadzić do przesunięcia zarodka z powrotem do jajowodu lub do szyjki macicy.
Jakie są skutki ciąży pozamacicznej dla płodności kobiety?
Skutki ciąży pozamacicznej dla płodności uzależnione są od:
- lokalizacji pęcherzyka ciążowego,
- terminu wykrycia ciąży,
- sposobu leczenia.
Jakiś czas temu standardem po rozpoznaniu ciąży pozamacicznej jajowodowej był zabieg operacyjny połączony z usunięciem całego jajowodu wraz z pęcherzykiem ciążowym, ale zaznaczyć trzeba, że i same ciąże pozamaciczne wykrywane były w bardzo zaawansowanych stadiach i operacja miała najczęściej charakter zabiegu ratującego życie pacjentki z powodu silnego krwotoku do jamy brzusznej. W sytuacji usunięcia jajowodu płodność ograniczana była o 50% w związku z naprzemienną owulacją raz z prawego, raz z lewego jajnika.
Obecnie staramy się ciążę rozpoznawać jak najwcześniej, kiedy możliwe jest jeszcze leczenie oszczędzające (np. w zabiegu laparoskopii usunięcie samego jaja płodowego z jajowodu) albo nawet leczenie farmakologiczne za pomocą leków z grupy cytostatyków.
Przy leczeniu zachowawczym wpływ na płodność jest znacznie mniejszy, ale należy przy tym pamiętać o zwiększonym ryzyku powtórzenia się patologii.
Zawsze po zakończeniu leczenia ciąży pozamacicznej wskazana jest ocena drożności pozostałego jajowodu lub jajowodów (jeżeli pozostały oba). Jeżeli w badaniu HSG lub sonoHSG mamy wykazane nieprawidłowości, wskazana jest konsultacja w klinice leczenia niepłodności. Zawsze natomiast należy taką konsultację wykonać po drugiej ciąży pozamacicznej, zwłaszcza jeżeli zajęte były oba jajowody, niezależnie od sposobu leczenia.
Aby umówić konsultację, zadzwoń pod numer: 500 900 888.
Ciąża pozamaciczna a in vitro
W przypadku niedrożności lub braku obu jajowodów jedyną szansę na dziecko daje leczenie metodą zapłodnienia pozaustrojowego – in vitro.
Ryzyko ciąży pozamacicznej w procedurze IVF jest stałe i wynosi około 0,8%, niezależnie od ilości ciąż pozamacicznych w przeszłości. Przeniesienie zarodka do jamy macicy odbywa się pod kontrolą usg – zarodek podawany jest zawsze w najbardziej optymalne miejsce w obrębie jamy macicy.
Od podania zarodka do momentu jego implantacji upływa czas od 24 do 96 godzin, w zależności od stopnia rozwoju zarodka transferowanego. Pojawiające się w tym okresie silne skurcze macicy mogą doprowadzić do przesunięcia zarodka poza jamę macicy.
Zalecenia po transferze
Jeżeli w trakcie przygotowań do transferu stwierdza się nadmierną czynność skurczową macicy ocenianą np. w teście UMA, w okresie okołotransferowym można zastosować dożylnie leki tokolityczne (hamujące skurcze mięśniówki) albo rozkurczowe lub uspokajające.
Zawsze jednak podstawą pozostaną zalecenia co do trybu życia – unikanie dużych wysiłków fizycznych, unikanie stresu i zakaz współżycia, czyli unikanie tych wszystkich sytuacji, które mogą wywołać lub nasilić skurcze macicy.
***
Artykuł opracował: lek. med. Robert Gizler, ginekolog-położnik, dyrektor medyczny kliniki InviMed we Wrocławiu. Absolwent Akademii Medycznej we Wrocławiu. Członek Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego (PTG), Polskiego Towarzystwa Medycyny Rozrodu i Embriologii (PTMRiE) oraz Europejskiego Towarzystwa Embriologii i Rozrodu Człowieka (ESHRE).