FSH

Badanie FSH jest badaniem stężenia gonadotropiny FSH, czyli folikulotropiny, wytwarzanej przez przysadkę mózgową. 

• U kobiet badanie stężenia FSH we krwi wykonuje się w celu oceny rezerwy jajnikowej, a także w ramach diagnostyki zespołu policystycznych jajników czy diagnozowaniu przyczyn zaburzeń menstruacyjnych, takich jak nieregularne miesiączki lub krwawienia międzymiesiączkowe. 

• U mężczyzn wykonuje się badanie FSH, aby znaleźć przyczynę niskiego poziomu plemników w nasieniu (FSH pobudza jądra do produkcji plemników).

Jak przygotować się do badania FSH?

Oznaczenie poziomu hormonu folikulotropowego wykonuje się z próbki krwi. Badanie należy wykonać pomiędzy 1. a 5. dniem cyklu (we wczesnej fazie folikularnej). W zależności od przyczyny, dla której przeprowadza się badanie, lekarz może zalecić wykonanie go w konkretnym dniu cyklu.

W ramach przygotowania do badania stężenia hormonu FSH konieczne może okazać się odstawienie niektórych leków (nawet na cztery tygodnie przed pobraniem krwi do analizy), dlatego podczas poprzedzającej badanie konsultacji z lekarzem pacjentka powinna poinformować go o wszystkich przyjmowanych środkach farmakologicznych. 

Na wynik badania wpłynąć może także obecność znacznika radioaktywnego np. po przebytym badaniu gruczołu tarczycy lub kości. O przeprowadzeniu takiej diagnostyki również należy poinformować lekarza.

Dlaczego FSH powinno być badane równolegle z estradiolem?

FSH powinno być badane równolegle z estradiolem, ponieważ FSH podlega ujemnemu sprzężeniu zwrotnemu ze strony estradiolu. Oznacza to, że wydzielane przez przysadkę mózgową FSH wpływa na produkcję estradiolu przez jajniki, co zwrotnie przekłada się na zmniejszenie wydzielania FSH przez przysadkę (efekt hamuje przyczynę).

Może się zdarzyć, że niska wartość FSH będzie wynikiem wysokiego stężenia estradiolu, produkowanego przez torbiel czynnościową jajnika.

Normy FSH dla kobiet

• w fazie folikularnej – poniżej 12 IU/l,
• w fazie jajeczkowania – od 20 do 90 IU/l,
• w fazie lutealnej – poniżej 10 IU/l,
• w okresie menopauzy – od 40 do 250 IU/l (po menopauzie stężenie FSH ulega podwyższeniu),
• w czasie ciąży – stężenie śladowe.

Normy FSH dla mężczyzn

• po okresie dojrzewania – od 4 do 25 IU/l.

Co może oznaczać nieprawidłowy poziom FSH?

Za wysokie FSH

Obecność wysokiej wartości gonadotropin (FSH, LH), przy jednoczesnym niskim stężeniu estradiolu w surowicy krwi jest typowe dla okresu menopauzy, która średnio wśród rasy białej występuje w 51-54 roku życia kobiety.

Występowanie objawów typowych dla klimakterium poniżej czterdziestego roku życia, przy jednoczesnym podwyższeniu wartości FSH oznaczonym przynajmniej dwukrotnie (w odstępie czasu powyżej jednego miesiąca) i nieoznaczalnej wartości AMH w surowicy krwi jest typowe dla przedwczesnej niedoczynności/niewydolności jajników (POF/POI). Częstość występowania POF/POI szacowana jest od 1% do 2% kobiet w okresie reprodukcyjnym.

U mężczyzn zbyt wysoki poziom FSH może oznaczać niewydolność jąder, uszkodzenia jąder, np. poprzez czynniki infekcyjne powodujące utrudnioną produkcję plemników, a także pierwotny hipogonadyzm (diagnozowany w zespole Klinefeltera).

Za niskie FSH

Obniżone FSH, tak u kobiet, jak i u mężczyzn, związane jest z niewydolnością przysadki mózgowej i/lub podwzgórza.

FSH a stymulacja hormonalna

FSH jest pośrednim markerem rezerwy jajnikowej i pozwala na ocenę odpowiedzi ze strony jajnika na stymulację egzogennym FSH (hormon folikulotropowy wprowadzany do organizmu z zewnątrz pod postacią środka farmakologicznego). 

Tradycyjnie przyjmuje się już, że wartość FSH w surowicy krwi w 2-3 dniu cyklu powyżej 15 IU/L, jest traktowano jako prognostyk złej odpowiedzi na stymulację i jest podstawą do wykluczenia pacjentki z dalszej stymulacji hormonalnej. Ponieważ może to oznaczać brak odpowiedzi na egzogenne FSH, czyli brak wzrostu pęcherzyków w jajniku.

***

Konsultacja medyczna: lek. med. Jarosław Kaczyński, ginekolog-położnik i endokrynolog, lekarz prowadzący leczenie par w InviMed Warszawa. Jeden z prekursorów zabiegów oncofertility prowadzonych we współpracy z zespołem Szpitala Bielańskiego.