Szczepienia przed ciążą lub w ciąży – przeciwko czemu się zaszczepić?

Dlaczego kobieta, która planuje ciążę powinna pomyśleć o szczepieniach? Dlaczego warto zaszczepić się przed ciążą? Jakie szczepionki przyjąć? Odpowiedzi na te pytania znajdziecie w wywiadzie z dr. n. med. Małgorzatą Jarosz – immunologiem z kliniki leczenia niepłodności InviMed w Gdyni.

Dlaczego kobieta, która planuje ciążę, powinna przejść szczepienia?

Szczepienia chronią zdrowie, a zdrowie matki ma bezpośredni wpływ na prawidłowy przebieg ciąży i rozwój płodu. W przypadku kobiety w ciąży nawet grypa może skutkować wadami płodu czy poronieniem. Właśnie dlatego ważne jest, by w krwi matki, jeszcze przed staraniami o dziecko, były przeciwciała, które zapobiegną groźnej chorobie w trakcie trwania ciąży.

Odporność matki ma także wpływ na późniejszą odporność noworodka. W ostatnich tygodniach ciąży matka przekazuje swojemu dziecku przez łożysko przeciwciała, które częściowo zabezpieczają je przed zakażeniem w pierwszych miesiącach życia.

Jak działa szczepionka?

Szczepionka imituje pierwszy kontakt z mikroorganizmem, stymulując naturalne mechanizmy obronne organizmu bez wywoływania choroby. Przeciwciała i wyspecjalizowane komórki odpornościowe powstające po pierwszym kontakcie z wirusem lub bakterią pomagają zwalczyć chorobę i chronią organizm przed ponownym zachorowaniem na tę samą chorobę.

Szczepionki dzieli się na:

a)       żywe – zawierają całe, pozbawione zjadliwości drobnoustroje, wywołują silniejszą odporność, jednak są bardziej odczynowe, nie zaleca się stosowania ich w przypadku kobiet w ciąży, mogą być podawane jedynie w szczególnie uzasadnionych sytuacjach narażenia na zakażenie,

b)      inaktywowane – zawierają inaktywowane (zabite) drobnoustroje lub ich fragmenty, np. pojedyncze białka, niezwykle rzadko prowadzą do niepożądanych odczynów poszczepiennych.

Dlaczego szczepić się przed ciążą, a nie w jej trakcie?

Ze względu na to, iż niektóre z zakażeń, jeśli wystąpią w ciąży, mogą być groźne dla ciężarnej, a także wywołać zakażenia u płodu i noworodka. Kobietom planującym ciążę zaleca się wykonanie szczepień ochronnych i zachowanie odstępu między szczepieniem a zajściem w ciążę.

W przypadku kobiet będących już w ciąży, generalnie nie zaleca się szczepienia szczepionkami żywymi, ponieważ istnieje teoretyczne ryzyko przeniesienia wirusa szczepionkowego na płód. Kobietom w ciąży przeciwwskazane są szczepienia przeciwko odrze, śwince, różyczce, ospie wietrznej czy gruźlicy, które występują tylko w postaci szczepionki żywej.

Przeciwko czemu zaszczepić się przed ciążą?

Szczepienie przeciwko różyczce

Do najczęściej zalecanych szczepień należy szczepienie przeciwko różyczce (jako profilaktyka zespołu różyczki wrodzonej, która wiąże się z licznymi wadami płodu i często prowadzi do poronienia). Obecnie z powodu braku szczepionki monowalentnej (pojedynczej) przeciwko różyczce zaleca się szczepienie skojarzoną szczepionką przeciwko różyczce, odrze i śwince. Ze względu na to, że jest to szczepionka żywa, należy unikać zajścia w ciążę przez miesiąc po szczepieniu.

Szczepienie przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B

Innym szczepieniem zalecanym dla kobiet planujących ciążę jest szczepienie przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B. W polskim Programie Szczepień Ochronnych jest to szczepienie wykonywane w okresie dzieciństwa już u osób urodzonych w roku 1986, zatem zalecenie dotyczy kobiet urodzonych wcześniej lub takich, które w dzieciństwie z różnych przyczyn nie otrzymały tego szczepienia (np. urodziły się poza granicami Polski).

Szczepienie przeciwko grypie

Przed ciążą lub w ciąży kobieta powinna się zaszczepić również przeciwko grypie, zwłaszcza, gdy będzie jeszcze w ciąży w sezonie zachorowań na grypę. W Polsce jest to okres szczególnie od stycznia do kwietnia. Grypa u kobiet w ciąży może mieć ciężki przebieg, wymagać hospitalizacji i prowadzić do zgonów. Opisywano również poronienia, porody przedwczesne i zakażenia wrodzone noworodków. 

Szczepionka inaktywowana jest całkowicie bezpieczna w każdym trymestrze ciąży i w okresie karmienia piersią, zabezpiecza zwłaszcza przed powikłaniami i ciężkim przebiegiem grypy.

Szczepienie przeciwko krztuścowi

Kolejną groźną chorobą szczególnie dla noworodków jest krztusiec. Jest to choroba wysoce zaraźliwa z wysokim ryzykiem zgonu głównie w pierwszych 6 miesiącach życia. Badania epidemiologiczne wyraźnie wskazują, że najczęstszym źródłem zakażenia dziecka jest najbliższe otoczenie, głównie matka. Aby zmniejszyć to ryzyko, aktualne wytyczne zawierają zalecenie szczepienia szczepionką dTap (przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi) kobiet między 27. a 34. tygodniem ciąży.

Ma to zapewnić ochronę dziecka w pierwszych tygodniach życia dzięki przekazaniu przez łożysko przeciwciał matczynych. Zalecenie dotyczy każdej ciąży, niezależnie od wcześniejszych szczepień dTap. Zalecenia, aby szczepić kobiety w ciąży przeciwko krztuścowi, obowiązują w Polsce od 2018 roku.

Czy szczepionki są bezpieczne?

Bezpieczeństwo szczepionek jest dokładnie sprawdzane, czuwają nad nim takie instytucje jak: Narodowy Instytut Leków, Państwowy Zakład Higieny i  SANEPID,  Europejska Agencja ds. Rejestracji Produktów Leczniczych, a także Światowa Organizacja Zdrowia. Jakość każdej serii (partii) szczepionki jest sprawdzana przed dopuszczeniem jej do sprzedaży.

Faktem jest, że stosowanie szczepionek wiąże się z ryzykiem niepożądanych odczynów poszczepiennych (NOP). Jednak ryzyko wystąpienia odczynu jest wielokrotnie mniejsze niż ryzyko związane z zachorowaniem na chorobę zakaźną – konsekwencje związane z NOP są wielokrotnie mniej groźne dla życia i zdrowia od konsekwencji chorób zakaźnych.

Uwaga!!! Wszystkie szczepienia powinny być skonsultowane z lekarzem. W  przypadku planowanych starań o dziecko z lekarzem rodzinnym, w przypadku niepłodności z lekarzem prowadzącym leczenie, w przypadku kobiety ciężarnej z lekarzem prowadzącym ciążę.

***

Dr n. med. Małgorzata Jarosz

Specjalista immunolog i pediatra. Absolwentka Akademii Medycznej w Gdańsku z tytułem doktora nauk medycznych w dziedzinie immunologii. Kierownik Medyczny Centrum Medicover. W InviMed Gdynia konsultuje immunologicznie pary starające się o dziecko.