Progesteron w ciąży. Dlaczego jest ważny?
Niski poziom progesteronu jest jedną z najczęstszych przyczyn problemów z zajściem w ciążę. Stężenie tego hormonu w organizmie kobiety zmienia się wraz z fazą cyklu miesiączkowego lub etapu ciąży. W bardzo niewielkich ilościach progesteron występuje również u mężczyzn. Jaką funkcję pełni ten hormon w naszym organizmie? Czy w ciąży należy szczególnie kontrolować jego poziom?
Czym jest progesteron?
Jajniki to narząd o wielkim znaczeniu dla kobiecego organizmu. Umiejscowione są one po obu stronach macicy i każdy z nich zbudowany jest z dwóch części – korowej i rdzennej. Jajniki zmieniają swoją wielkość wraz z wiekiem i odpowiadają za produkcję m.in.:
- estrogenów;
- androgenów;
- relaksyny;
- progesteronu.
Estrogeny i androgeny odpowiadają za drugo- i trzeciorzędowe cechy płciowe. Mają znaczący wpływ na nasz wygląd oraz samopoczucie.
Progesteron jest żeńskim hormonem płciowym o budowie steroidowej. Jest on wytwarzany przez jajniki, korę nadnerczy i łożysko, należy do grupy hormonów nazywanej gestagenami. W trakcie cyklu miesiączkowego podczas owulacji resztki pęcherzyka jajnikowego,z którego uwolniona została komórka jajowa, tworzą strukturę zwaną ciałkiem żółtym. Uwalnia ono głównie progesteron, a dodatkowo także m.in. estrogeny i androgeny. W tym czasie progesteron przygotowuje ciało do ciąży. Jeśli nie dojdzie do zapłodnienia, ciałko żółte zanika i cały cykl rozpoczyna się od początku. Poziom progesteronu po owulacji zatem znacząco spada.
Co w przypadku kiedy jednak dojdzie do zapłodnienia? Wtedy progesteron stymuluje przekrwienie, rozpulchnienie i relaksację mięśnia macicy, zwiększa stężenie glikogenu w tkankach (magazyn cukru) i nasila przemiany wydzielnicze w śluzówce macicy. Dzięki temu zarodek zostaje zaimplantowany w jamie macicy i jest odżywiany.
Normy progesteronu w ciąży
W czasie ciąży progesteron pomaga utrzymać przemianę endometrium. We wczesnym stadium hormon ten jest cały czas wytwarzany przez ciałko żółte, ponieważ jest niezbędny do utrzymania ciąży. W kolejnym etapie to łożysko przejmuje produkcję progesteronu. Następuje to około 8-12 tygodnia ciąży.
W całym okresie ciąży progesteron odgrywa bardzo ważną rolę w cyklu rozwoju płodu:
- stymuluje wzrost tkanki piersi u przyszłej mamy;
- zapobiega laktacji;
- relaksuje mięśnie ściany miednicy, przygotowując je do porodu.
Poziom hormonu rośnie w organizmie kobiety przez cały okres ciąży, aż do rozwiązania. Za jego produkcję odpowiada głównie wspomniane już ciałko żółte w jajnikach. Jednak jest on również wytwarzany przez jajniki, nadnercza oraz łożysko.
Jakie są normy progesteronu w ciąży?
- I trymestr: 11,0-44,3 ng/ml,
- II trymestr: 25,4-83,3 ng/ml,
- III trymestr: 58,7-214 ng/ml.
U pozostałych kobiet normy progesteronu powinny być na poziomie:
- faza folikularna: 0,057-0,893 ng/ml,
- faza owulacyjna: 0,121-12,0 ng/ml,
- faza lutealna: 1,83-23,9 ng/ml,
- po przekwitaniu: <0,05-0,126 ng/ml.
Poziom referencyjny progesteronu uzależniony jest od różnych czynników takich jak np. wiek, płeć, metoda oznaczenia.
Odpowiedni poziom progesteronu. Kiedy go sprawdzać?
Za wysoki lub zbyt niski progesteron zawsze powinien być powodem do wykonania odpowiednich badań. Kiedy najczęściej lekarz zleca badanie progesteronu we krwi?
- przy podejrzeniu występowania guzów produkujących ten hormon;
- w ciąży – pomaga to monitorować ciążę, funkcję ciałka żółtego i łożyska, zwłaszcza w przypadku zagrożenia poronieniem lub porodem przedwczesnym;
- przy potwierdzaniu owulacji;
- przy nieregularnych menstruacjach;
- przy krwawieniach z dróg rodnych.
Co mówią o ciąży wyniki badań progesteronu?
Jeśli chodzi o normy progesteronu w ciąży, jego szczególnie wysoki poziom może występować w ciąży mnogiej. Jak wpływa to na organizm kobiety? Zazwyczaj nie powoduje negatywnych skutków. Efektami ubocznymi mogą być jednak:
- wahania nastroju;
- katar i zatkany nos;
- bolące, bardzo wrażliwe piersi;
- zmęczenie organizmu i potrzeba częstego odpoczynku.
Co oznacza niski progesteron w ciąży?
Zdecydowanie większym problemem jest zbyt niski poziom progesteronu. Dlaczego? Ponieważ zwiększa to ryzyko poronienia, a także może wskazywać na ciążę pozamaciczną. Błona macicy nie jest wtedy bowiem gotowa na przyjęcie zarodka, wskutek czego jest cienka i źle ukrwiona. Uniemożliwia to zarodkowi prawidłowy rozwój. Istnieją oczywiście sposoby na przywrócenie jego odpowiedniego poziomu. Lekarz może zalecić przyjmowanie hormonu w formie syntetycznej: doustnie, dopochwowo, domięśniowo albo podskórnie jako zastrzyki. Dydrogesterony (aktywne metabolity progesterony) podaje się w formie doustnej, w tradycyjnych tabletkach.
Profilaktyczne przyjmowanie progesteronu zmniejsza możliwość wystąpienia przedwczesnego porodu zarówno w grupie kobiet z ciążą pojedynczą, jak i tych z ciążą wysokiego ryzyka. Takie działania istotnie zmniejszaja odsetek przedwczesnych porodów. Stosowanie go jest również uzasadnione u kobiet, które już kilkukrotnie rodziły przedwcześnie lub mają za sobą poronienie [1]. Pamiętajmy jednak, że wszystko zależy od zaleceń lekarza prowadzącego i jego oceny stanu oraz przebiegu ciąży.
Bibliografia:
https://www.mjakmama24.pl/ciaza/przebieg-ciazy/progesteron-w-ciazy-poziom-progesteronu-czym-grozi-niedobor-progesteronu-aa-SUFk-naYg-NMB2.html#niedobor-progesteronu-w-ciazy
Autoryzacja treści:
lek. med. Blanka Malczewska - specjalista ginekolog - położnik z kliniki InviMed w Gdyni
