Klasyfikacja zarodków

Zarodek, embrion - definicja

W myśl ustawy o leczeniu niepłodności zarodek czy też embrion ludzki to grupa komórek powstała wskutek pozaustrojowego połączenia się żeńskiej i męskiej komórki rozrodczej (komórki jajowej oraz plemnika), od zakończenia procesu zlewania się jąder komórek rozrodczych (kariogamia) do chwili zagnieżdżenia się w śluzówce macicy.

Nieodzownym elementem procedury in vitro jest inkubacja oraz ocena zarodków przez embriologów. To właśnie oni, w oparciu o wnikliwą obserwację rozwoju i morfologii zarodka, decydują o tym, które embriony mogą być wykorzystane podczas transferów. Dlatego tak istotne jest wybranie odpowiedniej kliniki leczenia niepłodności. Tak, by na każdym etapie leczeniem zajmowali się doświadczeni specjaliści embriologii.

Gdzie szukać informacji o embrionach?

O rozwoju embrionów potrzebnych do transferu pacjenci klinik InviMed informowani są przez lekarza prowadzącego, który w razie potrzeby przedstawia im szczegółowe dane embriologiczne. Po zakończonym cyklu pacjenci otrzymują kartę wypisową IVF z podsumowaniem. Znajdują się na niej m.in. dane embriologiczne dotyczące:

• pobrania oocytów (z podziałem na oocyty niedojrzałe – MI, GV, dojrzałe – MII i zdegenerowane),
• koncentracji, ruchliwości i objętości nasienia,
• wykorzystanej techniki zapłodnienia pozaustrojowego,
• zapłodnienia oocytów (z podziałem oocytów ze względu na obecność przedjądrzy PN),
• liczby oocytów zamrożonych oraz zarodków zamrożonych,
• rozwoju zarodków (dane liczbowe dotyczące m.in. liczby zarodków transferowanych, zamrożonych, odrzuconych),
• transferu (data transferu oraz liczba, stadium i wiek zarodków),
• technik wspomagających i badań genetycznych.

Poszerzoną dokumentację medyczną można otrzymać w klinice InviMed na życzenie. Ze względu na szczególną ochronę danych medycznych również informacje embriologiczne dotyczące punkcji, metod, przebiegu hodowli zarodków oraz wykorzystanych materiałów i mediów można odebrać tylko osobiście w klinice, w której przeprowadzono procedurę.

O czym mówią nam klasy embrionów?

Klasa danego embrionu określa jego szanse na dalszy rozwój, powodzenie implantacji i, w konsekwencji, narodziny dziecka. – Zarodki klasyfikowane są na podstawie budowy zewnętrznej (morfologicznej) oraz tempa rozwoju (morfodynamiki) w danym dniu. Wynik klasyfikacji jest jednocześnie świadectwem ich jakości. Zarodek wykazujący niską jakość, ma bardzo niewielki potencjał do dalszego rozwoju, a w efekcie do implantacji, dlatego na sukces procedury in vitro w dużej mierze wpływa wiedza i doświadczenie embriologa – tłumaczy Robert Szachoń, kierownik laboratorium InviMed w Katowicach.

Klasyfikacja embrionów i ich oznaczenia

Do zapłodnienia pozaustrojowego wykorzystywane są tylko dojrzałe oocyty, czyli oocyty w stadium MII, czyli w metafazie II podziału. O wejściu oocytu do fazy MII świadczy obecność pierwszego ciałka kierunkowego. Jeśli podczas punkcji udało się pobrać 6 oocytów i każdy z nich jest w stadium MII – wszystkie zostaną zapłodnione. Z momentem zapłodnienia, czyli wprowadzenia plemnika do komórki jajowej, rozpoczyna się inkubacja i obserwacja zarodka przez zespół embriologiczny. W zależności od dnia hodowli ocenia się poszczególne etapy rozwoju zarodka:

Dzień 1: ocena zapłodnienia komórki jajowej po około 17 godzinach od wprowadzenia plemnika do komórki jajowej. Na tym etapie obserwujemy pojawienie się wyznaczników świadczących o prawidłowym (lub nieprawidłowym) zapłodnieniu komórki jajowej. Są to tzw. przedjądrza PN (pronucleus):

• 1 PN
• 2 PN – prawidłowo zapłodniona komórka jajowa w pierwszej dobie
• 3 PN
• >3 PN

Poza stwierdzeniem obecności przedjądrzy PN ocenia się również sposób, w jaki rozmieszczone są w zygocie ciałka prekursorowe. Na tej podstawie klasyfikuje się prawidłowo zapłodnioną komórkę jajową 2PN jako:

• 1 klasa – symetryczne rozmieszczenie przedjąrzy, najwyższa ocena,
• 2 klasa – niesymetryczne rozmieszczenie przedjąrzy i ciałek prekursorowych,
• 3 klasa – przedjądrza niesymetryczne, z jednym lub całkowitym brakiem ciałek prekursorowych, najniższa ocena.

Dodatkowo po ok. 26 godzinach ocenia się tzw. pierwszy podział – świadczy on o właściwej przemianie zygoty w zarodek.

Dzień 2: ocena morfologii zarodka po około 44 godzinach od procedury. Zarodek powinien znajdować się w stadium 4 blastomerów.

Dzień 3: ocena morfologii zarodka po około 68 godzinach od procedury. Zarodek powinien znajdować się w stadium 8 blastomerów.

Ocena zarodków od dnia 2 do 3 dodatkowo poszerzona jest o ocenę stopnia fragmentacji. W ocenie stosuje się 3 klasy świadczące o stopniu występującej fragmentacji:

• 1 klasa – łagodna fragmentacja stanowiąca mniej niż 10% objętości zarodka – najwyższa klasa zarodka oznacza najwyższe rokowania,
• 2 klasa – średnia fragmentacja stanowiąca od 10% do 25% objętości zarodka,
• 3 klasa – duża fragmentacja stanowiąca powyżej 25% objętości zarodka – najniższa klasa zarodka oznacza najniższe rokowania.

Do transferu kwalifikowane są tylko te zarodki, które mają prawidłowe tempo rozwoju na dany dzień hodowli oraz ocenę 1-2. Zarodki w ocenie 3 nie mogą być transferowane ani mrożone.

Dzień 4: ocena morfologii zarodka po około 92 godzinach od procedury. Zarodek powinien osiągnąć stadium moruli.

Dzień 5: ocena morfologii zarodka po około 116 godzinach od procedury. Zarodek powinien osiągnąć stadium blastocysty.

Ocena stadium blastocysty

W 5 i 6 dniu hodowli zarodki powinny osiągnąć stadium blastocysty. Ocena blastocysty jest już bardziej skomplikowana i opiera się o nomenklaturę opracowaną przez Gardnera (Gardner and Schoolcraft, 1999).

W dniu 5 i 6 ocenia się :

Stopień rozwoju danej blastocysty:

• 1 stopień: wczesna blastocysta,
• 2 stopień: blastocysta,
• 3 stopień: rozszerzona blastocysta,
• 4 stopień: wylęgająca blastocysta.

Dodatkowo embriolodzy każdą z tych struktur oceniają pod względem dwóch parametrów:

• Trofoblast (TE) A,B,C. Odpowiada on za tworzenie się łożyska oraz odżywianie zarodka.
• Węzeł zarodkowy – embrioblast (ICM) A,B,C. To z niego powstaje właściwy zarodek. Składa się z pluripotencjalnych komórek macierzystych, które dają początek wszystkim komórkom organizmu.

Ocena blastocyst uzyskuje ocenę w skali A, B, C. Najwyższy potencjał mają blastocysty, które uzyskały oceny AA, AB, BA, BB bez względu na stopień rozwoju mierzony w skali od 1 do 4. Ocena C w którejkolwiek z powyższych struktur (TE, ICM) świadczy o niskim potencjale blastocysty, która nie powinna być transferowana i poddawana witryfikacji (szybkiemu zamrażaniu).

Wszystkie oceny dobrze rokujących blastocyst na dzień 5 przedstawia poniższa tabela:

-Transfer odbywa się w 3, 5 lub 6 dniu hodowli zarodka, jeśli stan kliniczny Pacjentki na to pozwala. W przypadku, gdy istnieją przyczyny medyczne nie pozwalające na wykonanie transferu, zarodki odpowiedniej klasy są witryfikowane, i transfer następuje w cyklu mrożonym. Ostatnie doniesienia naukowe przemawiają za tym, aby nie transferować zarodków w cyklu świeżym – czyli w cyklu w którym nastąpiło pobranie komórek i zapłodnienie. Wykonywanie transferów w cyklu mrożonym zwiększa odsetek ciąż klinicznych – podsumowuje embriolog Robert Szachoń.

Jak widać, procedura oceny zarodków jest niezwykle złożona i skomplikowana. Dlatego tak istotne jest, by zajmowali się nią wyłącznie doświadczeni specjaliści embriologii. W klinikach InviMed zatrudnieni są najlepsi eksperci, dzięki której ocena zarodków przebiega w sposób prawidłowy i usystematyzowany.

Konsultacja embriologiczna

Gdy już ma się przed sobą kartę wypisową IVF lub arkusz przebiegu hodowli zarodków, o jego interpretację zawsze można zapytać lekarza prowadzącego. Jednak najczęściej dane umieszczone na karcie są już w pełni zrozumiałe, ponieważ informacje o zarodkach oraz oznaczeniach ich klas przedstawiane są parze w dniu transferu lub na wcześniejszych wizytach. W razie jakichkolwiek wątpliwości lekarz z kliniki InviMed odpowie na wszystkie pytania i rozwieje wątpliwości.

Swoim pacjentom Kliniki Leczenia Niepłodności InviMed umożliwiają też bezpłatne spotkanie z embriologiem, który pomaga zrozumieć także bardziej skomplikowaną, poszerzoną dokumentację embriologiczną. To właśnie w niej można spodziewać się danych dotyczących klasyfikacji embrionów.

***

Jeśli masz dodatkowe pytania do embriologa, dodaj je w komentarzu do tego artykułu lub wyślij je do InviMed w wiadomości prywatnej na Facebooku – na podstawie zebranych pytań, przygotujemy wywiad z naszym ekspertem. Pamiętaj, dodając komentarz, nie musisz podawać imienia i nazwiska, może być samo imię lub nick.