AMH. Wyznacznik kobiecej płodności

Każda kobieta rodzi się z określoną pulą komórek jajowych. Wraz z upływem lat i każdą kolejną menstruacją liczba ta się zmniejsza. Od około 23.-25. roku życia, komórek jajowych jest coraz mniej, a ich jakość jest coraz słabsza. Proces ten przyspiesza po 35. roku życia aż do menopauzy, kiedy kobieta przestaje być płodna. Aby ocenić potencjał płodnościowy wykonuje się badanie AMH. Dzięki tej wiedzy można oszacować czas, jaki kobiecie pozostał na zostanie matką.

Hormon AMH u kobiet i mężczyzn

Choć hormon AMH zwykle kojarzony jest z kobietami, to występuje on również u mężczyzn.

Hormon antymüllerowski produkowany jest przez komórki rozrodcze już w czasie życia płodowego. Odpowiada za determinację płci, pełni kluczową rolę w rozwoju zewnętrznych i wewnętrznych narządów płciowych. U chłopców poziom AMH wzrasta od ok. 8 tygodnia życia płodowego, a znacząco obniża się w wieku dojrzewania. Z kolei u dziewczynek wzrost AMH następuje od urodzenia, maleje w wieku rozrodczym i znika w okresie przekwitania.

Badanie poziomu hormonu antymüllerowskiego u kobiet jest ważnym markerem potencjału płodnościowego. Pozwala ocenić liczbę i jakość pęcherzyków jajnikowych, które mogę rozwinąć się w zdolne do zapłodnienia komórki jajowe. Badanie służy również diagnostyce zespołu policystycznych jajników lub przedwczesnej menopauzy. Wykonywane jest również rutynowo przed podejściem do in vitro.

W przypadku mężczyzn badanie poziomu AMH jest dużo mniej popularne, wykonuje się je w razie potrzeby u chłopców przed okresem dojrzewania, aby ocenić funkcjonowanie jąder.

Badanie AMH

Badanie AHM jest doskonale znane pacjentkom klinik leczenia niepłodności. Jest to jedno z pierwszych, podstawowych badań diagnostycznych w przypadku problemów z płodnością.

Samo badanie jest stosunkowo proste i bezpieczne. Wykonuje je się poprzez pobranie krwi żylnej z ręki. Badanie można wykonać w dowolnym dniu cyklu, nie trzeba być na czczo. Na wynik nie wpływa stosowana np. antykoncepcja. W klinice InviMed wyniki otrzymuje w ciągu 4 dni roboczych.

Badanie wykonywane jest w laboratoriach wyposażonych w specjalistyczną aparaturę, najczęściej w klinikach leczenia niepłodności.

Normy AMH

Ogólne normy AMH w laboratoriach to:

• wynik powyżej 3,0 ng/ml – wysoki poziom, może wskazywać na wystąpienie zespołu policystycznych jajników;
•  wynik powyżej 1,0 ng/ml – wartość prawidłowa;
•  wynik poniżej 1,0 ng/ml – niski poziom, może wskazywać na przedwczesne wygasanie czynności jajników.

Warto zaznaczyć, że rezerwa jajnikowa nigdy nie ma stałej wartości, jest zależna od m.in. wieku kobiety. Im jest ona starsza, tym będzie miała niższy poziom AMH. Szacuje się, że wartość tego hormonu obniża się ona o 5% w skali roku. Dlatego zawsze należy skonsultować wynik ze swoim lekarzem.

U mężczyzn wynik powinien zawierać się w przedziale 2,15 – 10,10 ng/ml

Zbyt niskie AMH

Zbyt niski poziom rezerwy jajnikowej może wskazywać na przedwczesną niewydolność jajników (ang. premature ovarian failure – POF). Jest to zakończenie funkcjonowania jajników przed wiekiem, który uważa się za typowy dla wystąpienia menopauzy. Według statystyk, dla przeciętnej Polski jest to 51 lat.

Pacjentki, które cierpią na przedwczesne wygasanie jajników obserwują u siebie dolegliwości, które zwykle kojarzymy z menopauzą. Jest to stopniowe zanikanie miesiączki (jest ona nieregularna, skąpa), nagłe uderzenia gorąca tzw. nocne poty, zmienność nastroju. Szacuje się, że problem przedwczesnej menopauzy dotyka ok. 1 na 100 kobiet w wieku 30-40 lat, oraz 1 na 1000 kobiet, która 30. urodziny mają jeszcze przed sobą.

Dysfunkcja i wygasanie jajników może być uwarunkowane genetycznie, może być następstwem leczenia onkologicznego, przejścia niektórych chorób zakaźnych. Ważną role odgrywa również czynnik środowiskowy, w tym palenie papierosów, które, jak udowodniono, znacząco obniża poziom AMH.

Chociaż rozpoznanie schorzenia zwykle jest trudne do zaakceptowania, szczególnie dla kobiet, które są w okresie rozrodczym, to nawet przy niskim AMH marzenie o byciu mamą jest możliwe do spełnienia. Dzięki indywidulanej ocenie problemu i zaplanowaniu odpowiedniej terapii wielu kobietom udaje się zajść w ciąże. Jedną ze skuteczniejszych metod będzie skorzystanie z zapłodnienia pozaustrojowego.

Zbyt wysokie AMH

Również zbyt wysokie AMH może utrudniać zajście w ciążę. Podwyższony wynik badania (powyżej 6 ng/ml) może świadczyć o zespole policystycznych jajników (PCOS). Nie jest to jednak reguła, bywa, że kobieta ma podwyższony wynik „z natury”. Dlatego należy skonsultować się z lekarzem, który zleci pogłębioną diagnostykę.

PCOS to choroba, która obecnie dotyczy nawet 10% kobiet w wieku rozrodczym. Polega ona na wytwarzaniu przez jajniki zbyt dużej ilości pęcherzyków, co zaburza owulację i charakteryzuje się występowaniem cykli bezowulacyjnych. Dodatkowo, w organizmie kobiety występuję nadprodukcja męskich hormonów płciowych, które zaburzają gospodarkę hormonalną w całym organizmie. Chorobę rozpoznaje się na podstawie tzw. kryteriów rotterdamskich. Jest to oligoowulacja (rzadko występująca owulacja) lub brak owulacji, hiperandrogenizm, obecność policystycznych jajników w badaniu USG. PCOS stwierdza się przy obecności dwóch z trzech powyższych kryteriów.

Zwykle PCOS objawia się zaburzeniami menstruacyjnymi, trądzikiem i nadmiernym owłosieniem (objawy androgenizacji), otyłością - szczególnie w rejonie brzucha - czasem również zaburzeniami na tle psychicznym (depresja, lęki). Kobiety z PCOS zwykle mają trudności z zajściem w ciąże. Na szczęście, również i w tym przypadku, medycyna zna metody, które skutecznie otwierają pacjentkom drogę do macierzyństwa. Przy zaawansowanym PCOS zaleca się skorzystanie z zapłodnienia in vitro. Nie warto czekać z podjęciem leczenia, gdyż objawy choroby wraz z wiekiem mogą się nasilać.

Wyższe stężenie AMH daje większe szansę na uzyskanie pożądanej liczby komórek jajowych zdolnych do zapłodnienia niż u kobiet z niskim oznaczeniem tego hormonu.

Wynik AMH a in vitro

Oznaczenie AMH wykonywane jest każdej pacjencie przed podejściem do zapłodnienia pozustrojowego. Na podstawie wyniku lekarz może dobrać odpowiedni protokół stymulacji przed pobraniem komórek jajowych. Wartość AMH pozwała mu przewidzieć np. słabą odpowiedź na stymulację i dobrać odpowiednie leki. Stężenie hormonu pomaga również oszacować liczbę i jakość uzyskanych oocytów.

U pacjentek ze stwierdzonym PCOS lekarz zwraca szczególną uwagę na przebieg stymulacji ze względu na zwiększone ryzyko wystąpienia hiperstymulacji jajników, czyli wytworzenia przez organizm zbyt dużej liczby pęcherzyków. Taka sytuacja może zagrażać zdrowiu, a nawet życiu kobiety.

Warto jednak dodać, że stymulacja hormonalna nie wpływa na obniżenie rezerwy jajnikowej, ponieważ wykorzystywane są pęcherzyki, które i tak w danych cyklu (jeśli byłby on naturalny) uległyby zanikowi.

Konsultacja merytoryczna: dr n. med. Kinga Ziółkowska - Specjalista ginekolog-położnik