Androlog

Czym zajmuje się lekarz androlog?

Androlog w codziennej praktyce najczęściej udziela porad dotyczących obniżenia libido, problemów z erekcją, zaburzeń hormonalnych oraz niepłodności. Ponadto zajmuje się zabezpieczeniem płodności u pacjentów, którzy będą przechodzić chemioterapię w ramach leczenia onkologicznego, ponieważ leki stosowane podczas terapii antynowotworowej są zabójcze dla plemników.

Regularne konsultacje andrologiczne można porównać do cyklicznych wizyt u ginekologa, ponieważ pozwalają na wczesne wykrycie schorzeń oraz zmian w obrębie układu moczowo-płciowego, które mogą mieć wpływ na codzienne funkcjonowanie pacjenta, jego płodność oraz — w przypadku chorób nowotworowych — na całe jego życie. Niestety, odsetek mężczyzn, którzy chętnie odwiedzają lekarza androloga od lat utrzymuje się na stosunkowo niskim poziomie.

Kiedy umówić się do androloga?

Na pierwszą konsultację andrologiczną warto zdecydować się po okresie bezskutecznych starań o dziecko, gdy badanie nasienia dało wynik odbiegający od normy — lekarz androlog przeprowadzi pogłębioną diagnostykę niepłodności i wdroży leczenie, dzięki któremu parametry nasienia ulegną poprawie.

Wizyta u androloga może być punktem zwrotnym w staraniach o dziecko, dlatego warto przełamać ewentualne obawy i umówić się do specjalisty w celu ustalenia przyczyny dotychczasowych niepowodzeń.

Konsultacja andrologiczna jest niezbędna w przypadku przykrych i bolesnych dolegliwości w obrębie narządów płciowych, ale warto o niej pamiętać także wtedy, gdy pozornie nic nam nie dolega — niektóre schorzenia w początkowym stadium rozwoju mogą bowiem przebiegać bezobjawowo.

Jak przygotować się do konsultacji andrologicznej?

Konsultacja andrologiczna składa się z wywiadu lekarskiego i badania fizykalnego. Pacjent nie musi przygotowywać się do żadnego z jej etapów, wystarczy zatroszczyć się o higienę osobistą przed samą wizytą i przynieść wynik badania nasienia, jeśli powodem konsultacji jest podejrzenie niepłodności. 

Mężczyzna, który umówił się do lekarza androloga w związku z konkretnymi dolegliwościami, może zrobić listę objawów, które mu dokuczają, jeżeli obawia się, że podczas wizyty zapomni o czymś ważnym.

Jak przebiega wizyta u androloga?

1. Konsultacja andrologiczna zaczyna się od bardzo szczegółowego wywiadu lekarskiego. Androlog zadaje pacjentowi pytania o jego tryb życia, odczuwane dolegliwości, przebyte choroby w obrębie układu moczowo-płciowego, jakość oraz częstotliwość współżycia, obciążenia genetyczne, a nawet o przebieg dojrzewania płciowego. W ten sposób uzyskuje pełny obraz sytuacji medycznej mężczyzny i może postawić trafną diagnozę.
2. Następnie lekarz androlog wykonuje badanie fizykalne jamy brzusznej, klatki piersiowej, jąder, prącia oraz najądrzy; sprawdza zakres ruchomości jąder, ich konsystencję, bolesność oraz tkliwość. Zdarza się, że niezbędne jest również przeprowadzenie badania gruczołu prostaty przez odbytnicę.
3. Po uzyskaniu informacji drogą wywiadu i badania fizykalnego, lekarz stawia diagnozę lub kieruje pacjenta na dalsze badania. Ponadto może zlecić konsultację u innych specjalistów, np. endokrynologa, genetyka lub dietetyka.

Jakie badania zleca androlog?

Dodatkowe badania zlecane przez androloga klinicznego mogą mieć różny charakter, w zależności od aktualnego stanu zdrowia pacjenta oraz doświadczanych przez niego dolegliwości i problemów. 

Dobór badań jest kwestią indywidualną, wynikającą z charakteru problemu zdrowotnego, np. w przypadku nieprawidłowego wyniku badania nasienia androlog może doradzić pacjentowi wykonanie USG jąder i moszny, badań bakteriologicznych, hormonalnych lub zaawansowanych badań nasienia (MSOME, test HBA, test SCD). 

W pewnych sytuacjach androlog może zlecić także wykonanie badań genetycznych:

• badanie mutacji CFTR służy określeniu ryzyka wad wrodzonych pęcherzyków nasiennych i nasieniowodów, które powodują ich niedrożność, a co za tym idzie, brak plemników w nasieniu;
• badanie kariotypu pomaga wykryć zaburzenia w budowie i liczbie chromosomów, prowadzące do zaburzeń rozwoju i dojrzewania plemników,
• oznaczenie delecji Y-AZF służy określeniu stopnia nieprawidłowości w wytwarzaniu i dojrzewaniu plemników, oraz ocenie, czy możliwe jest uzyskanie plemników podczas biopsji najądrza lub jądra.

Badania genetyczne przeprowadza się z próbki krwi, dzięki czemu nie są bolesne ani uciążliwe dla pacjenta. Z reguły są one zalecane mężczyznom, u których w 1 ml nasienia znajduje się mniej niż 1 milion plemników.

Na czym polega leczenie andrologiczne?

Metodę leczenia dostosowuje się do sytuacji medycznej pacjenta.

• Jeśli problemem są obniżone parametry nasienia, androlog zwykle zleca leczenie farmakologiczne, dodatkowo może zalecić zmianę trybu życia (odstawienie używek, unikanie gorących kąpieli i sauny, poprawę sposobu odżywiania, uprawianie sportu itp.). Rezygnacja ze złych nawyków jest korzystna także dla pacjentów, którzy bezskutecznie starają się o kolejne dziecko (tzw. niepłodność wtórna).
• W przypadku wad anatomicznych (np. niezstąpienie jądra) lub niektórych chorób w obrębie układu moczowo-płciowego (np. żylaki powrózka nasiennego), zwykle konieczne jest leczenie operacyjne.
• Jeżeli mimo prawidłowych wyników badań płodności mężczyzna i jego partnerka nie mogą począć dziecka (mamy wówczas do czynienia z tzw. niepłodnością idiopatyczną), można — i warto — zdecydować się na zastosowanie technik wspomaganego rozrodu.
• Leczenie mężczyzn z wadami genetycznymi zależy od rodzaju zaburzenia — u części pacjentów udaje się uzyskać plemniki o prawidłowej budowie, zdolne do zapłodnienia, ale zdarza się, że jedyną realną szansą na potomstwo jest skorzystanie z nasienia od anonimowego dawcy.

***

Konsultacja medyczna artykułu: lek. med. Piotr Dzigowski, specjalista urolog, androlog kliniczny. Absolwent Wydziału Lekarskiego Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego. W klinice InviMed w Warszawie udziela konsultacji urologicznych i andrologicznych.