Tak dla in vitro
Pierwsza wizyta Blog
Wciśnij ENTER, aby wyszukać
Zamknij

Insulinooporność. Co trzeba wiedzieć?

Insulinooporność. Co trzeba wiedzieć?

Czy insulinooporność to choroba? Jak się objawia? Czy insulinooporność wpływa na zajście w ciążę? Jak można się jej pozbyć? Wszystkiego na temat insulinooporności dowiecie się od dr n. med. Anity Rogowicz-Frontczak, specjalisty chorób wewnętrznych i endokrynologii z kliniki InviMed w Poznaniu.

Spis treści

Czym jest insulinooporność?

Insulinooporność definiuje się jako zaburzenie metabolizmu glukozy polegające na zmniejszonej wrażliwości mięśni, tkanki tłuszczowej, wątroby oraz innych tkanek na działanie insuliny pomimo jej prawidłowego lub podwyższonego stężenia we krwi.

Insulina wydzielana jest przez komórki beta trzustki i działając za pośrednictwem swoistych receptorów obecnych na powierzchni większości komórek organizmu, odpowiedzialna jest za utrzymanie prawidłowego poziomu glukozy we krwi. W stanie insulinooporności do zapewnienia prawidłowego stanu gospodarki węglowodanowej potrzebne są wyższe poziomy insuliny zarówno w warunkach podstawowych, jak i w odpowiedzi na fizjologiczny wzrost glikemii po posiłku.

Jakie mogą być przyczyny insulinooporności?

Insulinoporność może mieć charakter pierwotny (uwarunkowany genetycznie) lub wtórny (nabyty). Najczęstszą przyczyną insulinooporności jest otyłość i nadmierne nagromadzenie brzusznej tkanki tłuszczowej.

Stan zmniejszonej wrażliwości na insulinę rozwija się również w szeregu schorzeń endokrynologicznych związanych z obecnością we krwi substancji lub hormonu o działaniu antagonistycznym wobec insuliny. Insulinoporność towarzyszy wielu chorobom związanym z zaburzoną funkcją hormonalną takim jak:

  • akromegalia czy deficyt hormonu wzrostu,
  • hiperkortyzolemia w zespole Cushinga,
  • zaburzenia funkcji tarczycy,
  • hiperprolaktynemia,
  • wrodzony przerost nadnerczy,
  • zaburzenia na poziomie gonad (głównie zespół policystycznych jajników)
  • zespoły związane z niedoczynnością jajników i jąder.

Istotnie mniejszą wrażliwość na insulinę prezentują również kobiety z zaburzeniami odżywiania pod postacią anoreksji czy bulimii. Stan ten utrzymuje się nawet wiele lat po normalizacji masy ciała.

Jakie są objawy insulinooporności?

Praktycznie u większości osób z otyłością typu brzusznego dochodzi do zmniejszonej wrażliwości tkanek na insulinę. Wobec tego patologiczne nagromadzenie tkanki tłuszczowej jest objawem zmniejszonej wrażliwości na insulinę. Widocznym wykładnikiem insulinooporności jest objaw w postaci ciemnych przebarwień na skórze karku (acanthosis nigricans). U kobiet mogą pojawić się zaburzenia miesiączkowania oraz nadmierne owłosienie w miejscach typowych dla mężczyzn (hirsutyzm).

Jak wykryć insulinooporność? Badania

Metody rozpoznawania insulinooporności u osób bez cukrzycy oparte są na jednoczesnym oznaczaniu stężenia glukozy i insuliny w surowicy krwi Pomiary stężenia glukozy i insuliny wykonywane są albo w warunkach podstawowych, albo po dożylnym podaniu określonej ilości glukozy lub insuliny.

Testy oceniające wrażliwość na insulinę można podzielić na bezpośrednie i pośrednie. Obecnie za „złoty standard” w ocenie insulinowrażliwości uważa się pomiar zużycia glukozy przez tkanki metodą „euglikemicznej klamry metabolicznej”. Metoda ta polega na jednoczasowym dożylnym wlewie insuliny i glukozy z wyliczeniem wskaźnika dystrybucji glukozy (GDR). Jest to jednak metoda czasochłonna, dość skomplikowana technicznie i możliwa raczej do realizacji tylko w warunkach szpitalnych.

U osób z prawidłową tolerancją glukozy, bez zaburzonej jeszcze sekrecji insuliny w celu oszacowania insulinowrażliwości można wprowadzić wyliczone pośrednie wskaźniki. Najczęściej w praktyce klinicznej stosuje się model matematyczny HOMA-IR (Homeostasis Model Assesment), który oblicza się ze wzoru oznaczanych w warunkach podstawowych poziomu insuliny i glikemii na czczo [IR=insulinemia na czczo (mU/ml) x glikemia na czczo (mmol/l)/22,5). Podobnie wylicza się logarytmiczny wskaźnik Qantative Insulin Sensivity Check Index QUICKI.

W grupie osób z zaburzoną tolerancją glukozy wyższą wartość ma wskaźnik Mastudy. W jego obliczeniu stosuje się średnią wartość glikemii i insulinemii w czasie doustnego testu obciążenia glukozą. Trzeba jednak podkreślić, że powyższe testy można wykonać tylko u osób bez cukrzycy. U osób z cukrzycą oprócz rzadko wykonywanej „klamry metabolicznej” wylicza się pośrednie szacowane wskaźniki tkankowej dystrybucji glukozy. Bierze się pod uwagę wyrównanie metaboliczne cukrzycy (wartość hemoglobiny glikowanej), stosunek obwodu pasa do obwodu bioder (Waist/Hip ratio-WHR) czy obecność nadciśnienia tętniczego. Uważa się, że z poziomem insulinooporności koreluje również stężenie lipidów w surowicy krwi, szczególnie podniesiony poziom trójglicerydów.

Czy insulinoodporność jest uleczalna?

Insulinooporność sama w sobie nie jest chorobą - jest objawem towarzyszącym otyłości czy szeregowi chorób o odwracalnym i nieodwracalnym charakterze. Istnieje pewna skłonność genetyczna do zaburzonej funkcji receptorów dla insuliny. W tym przypadku skuteczna dieta i normalizacja masy ciała oraz leczenie farmakologiczne sprzyja jedynie poprawie wrażliwości na insulinę.

W przypadku insulinooporności nabytej wywołanej nagromadzeniem tkanki tłuszczowej skuteczna dieta i redukcja masy ciała mogą prawie całkowicie wyeliminować problem.

W przebiegu zaburzonej równowagi hormonalnej najlepsze efekty terapeutyczne w zakresie poprawy wrażliwości tkanek na działanie insuliny przynosi skuteczne ich leczenie. Nie zawsze jednak pełne wyleczenie z określonej choroby endokrynnej jest możliwe. Normalizacja zaburzeń gospodarki węglowodanowej zależy od wielu czynników takich jak:

  • wiek,
  • czas trwania i stopień nasilenia zaburzeń hormonalnych czy metabolicznych,
  • predyspozycje genetyczne.

Wobec tego celem uzyskania zmniejszenia insulinooporności powinno się wdrożyć postępowanie behawioralne i farmakologiczne. Gdy zaburzona insulinowrażliwość jest konsekwencją otyłości, działania ukierunkowane na redukcję masy ciała poprzez stosowanie diety i wysiłku fizycznego doprowadzają do redukcji insulinooporności. W postępowaniu farmakologicznym stosuje się lek o nazwie metformina. Metformina jest lekiem pierwszego rzutu w terapii cukrzycy typu 2, ale również stanu przedcukrzycowego i zaburzonej wrażliwości na działanie insuliny. Metformina powoduje zmniejszenie insulinooporności głównie w wątrobie i tkankach obwodowych (mięśniach szkieletowych i tkance tłuszczowej). W terapii insulinoporności wykorzystuje się ponadto praktycznie te same leki, jakie są stosowane w cukrzycy typu 2 (leki inkretynowe, glitazony).

Insulinooporność - skutki

Wieloletni stan zmniejszonej wrażliwości na insulinę może w konsekwencji prowadzić do rozwoju hiperglikemii, zaburzonej tolerancji glukozy i jawnej cukrzycy typu 2. U podłoża rozwoju cukrzycy typu 2 leży bowiem gównie otyłość z towarzyszącą insulioopornością. W konsekwencji wieloletniej pracy trzustki „na wysokich obrotach”, w celu przełamania opornych na insulinę tkanek, dochodzi do spadku wydzielania insuliny i ujawnieniu się zaburzeń metabolicznych. W stanie insulinoporności częściej stwierdza się również hiperlipidemię (głównie hipertriglicerydemię), nadciśnienie tętnicze, które obok otyłości brzusznej stanowią składowe tak zwanego “zespołu metabolicznego”. Zespół metaboliczny jest natomiast silnym czynnikiem ryzyka chorób sercowo-naczyniowych i przedwczesnej miażdżycy. U kobiet zaobserwowano ponadto, że insulinooporność i podwyższone stężenie insuliny mogą być istotnym elementem w patogenezie zespołu policystycznych jajników (PCOS).

Insulinooporność a płodność

Insulinooporność i podwyższone stężenie insuliny mogą być istotnym elementem w patogenezie zespołu policystycznych jajników - PCOS. Hiperinsulinemia powoduje wzrost aktywności osi przysadka–podwzgórze–nadnercza, co skutkuje wzrostem wytwarzania androgenów. Zaobserwowano również niekorzystny wpływ hiperinsulinemii na jajniki. Poprzez wzrost liczby receptorów dla hormonu luteinizującego (LH, luteinizing hormone) oraz insulinopodobnego czynnika wzrostu (IGF-1) dochodzi do nasilonej produkcji testosteronu. Podwyższony poziom hormonów takich jak: testosteron, insulina, IGF-1 blokuje dojrzewanie pęcherzyków jajnika w kierunku pęcherzyka dominującego i hamuje wystąpienie owulacji.

Zwiększone stężenie insuliny hamuje dodatkowo syntezę białka wiążącego hormony płciowe (SHBG), co w efekcie prowadzi do zwiększonego stężenia frakcji czynnego biologicznie wolnego testosteronu. Wielu autorów podkreśla występowanie PCOS u predysponowanych genetycznie kobiet po zadziałaniu czynnika inicjującego takiego jak otyłość czy hiperinsulinemia. Należy też wspomnieć, że również u otyłych mężczyzn z zespołem metabolicznym i insulinopornością obserwuje się niższy poziom testosteronu i gorszą jakość plemników. Wyższy poziom tkanki tłuszczowej sprzyja nadmiernym przemianom testosteronu do estradiolu. U starszych mężczyzn insulinooporność i związany z nią przewlekły stan zapalny jest przyczyną przedwczesnej miażdżycy odpowiedzialnej za zaburzenia wzwodu.

Insulinooporność a ciąża. Ważne informacje

Kobiety z insulinoopornością i z zespołem policystycznych jajników mają obniżoną płodność i często są diagnozowane lub leczone z powodu niepłodności. Nie wyklucza to jednak możliwości spontanicznego zajścia w ciążę. U znacznego odsetka kobiet z PCOS występują cykle owulacyjne. Rozważając związek insulinooporności i ciąży należy więc wziąć pod uwagę sytuację konkretnej pacjentki. Dopiero po odpowiednich badaniach i wywiadzie lekarz jest w stanie powiedzieć więcej na temat płodności przy insulinooporności.

Czy przy insulinooporności ciąża jest podwyższonego ryzyka?

U kobiet otyłych z insulinoopornością występuje duże ryzyko rozwoju cukrzycy ciążowej, nadciśnienia indukowanego ciążą czy stanu przedrzucawkowego. Zdarza się również, szczególnie u kobiet po 35. roku życia, że zaburzenia gospodarki węglowodanowej, hiperlipidemię czy nadciśnienie tętnicze rozpoznaje się jeszcze przed ciążą. Wówczas skuteczne leczenie powyższych schorzeń zmniejsza ryzyko utraty płodu.

Przed ciążą stosuje się leki redukujące insulinooporność jak metformina. Jednak obecnie wytyczne nie rekomendują stosowanie tego leku w ciąży – należy go odstawić w momencie potwierdzenia ciąży. Istnieją jednak dowody naukowe na bezpieczeństwo tego leku również podczas ciąży. Należy pamiętać, że tylko niektóre leki przeciw nadciśnieniowe można stosować w ciąży, wobec tego powinno się je zamienić na te bezpieczne już w okresie przedkoncepcyjnym. Część leków obniżających ciśnienie ma działanie teratogenne i nie powinny być raczej stosowane u kobiet w okresie rozrodczym niestosujących skutecznych metod antykoncepcji. W ciąży kobiety otyłej z insulinopornością należy również należycie pilnować przyrostu masy ciała i nie dopuszczać do nadmiernego tycia w okresie ciąży. Kobiety z BMI >30 kg/m2 nie powinny przytyć więcej niż 8 kg. Korzystny jest również umiarkowany wysiłek fizyczny pod warunkiem braku przeciwwskazań położniczych.

Jak poprawić płodność przy insulinooporności?

Wiele kobiet zastanawia się, jak poprawić płodność przy zdiagnozowanej insulinooporności. Redukcja masy ciała poprzez obniżenie insulinemii powoduje spadek produkcji androgenów i może doprowadzić do powrotu owulacji. Z drugiej strony wspomaganie metforminą, czylilekiem uwrażliwiającym na insulinę wydaje się być skuteczne w indukcji owulacji i powrotu zaburzonej płodności w PCOS. Coraz częściej wykazuje się jej przewagę nad klomifenem, lekiem pierwszego rzutu o działaniu antyestrogenowym. Pacjentki z PCOS zachodzą w ciąże częściej przy stosowaniu podwójnej terapii metforminą i klomifenem. Metforminę wykorzystuje się również w leczeniu związanego z insulinoopornością hiperandrogenizmu objawiającego się hirsutyzmem czy trądzikiem. Podobnie u otyłych mężczyzn z subpłodnością – zmniejszenie masy ciała poprawia jakość plemników. Poprawa płodności przy insulinooporności jest więc możliwa i warto się o nią postarać.

Istotnym czynnikiem ryzyka rozwoju zespołu PCOS jest otyłość w wieku dziecięcym i w okresie dorastania. Nadmierny poziom tkanki tłuszczowej jest przyczyną wzrostu insulinooporności i tak charakterystycznej dla okresu pokwitania. Nadmiernie podwyższony poziom insuliny w tym okresie prowadzi do przedwczesnego dojrzewania i rozwoju PCOS u predysponowanych genetycznie osób. Wobec powyższych faktów odpowiednie, zdrowe nawyki żywieniowe oraz wysiłek fizyczny, które będą zapobiegały nadmiernemu przyrostowi masy ciała, mogą zmniejszyć znacznie ryzyko wystąpienia insulinooporności w przyszłości. I, co za tym idzie, zmniejszyć negatywny wpływ insulinooporności na płodność.

Warto pamiętać, że insulinooporność sama w sobie nie jest jednostką chorobową. Prowadząc zdrowy, zrównoważony styl życia jesteśmy w stanie skutecznie się przed nią chronić, zapobiegając pojawianiu się problemów ze zdrowiem w przyszłości. Ogólny stan organizmu zarówno u kobiety, jak i mężczyzny, ma niebagatelny wpływ na płodność. Planując powiększenie rodziny, dbajmy o siebie regularnie, troszcząc się dobrą dietę ruch, relaks i odżywczy sen każdej nocy.

Chcesz być na bieżąco?

Napisz do nas

Skontaktuj się z nami już dziś

Poufność jest dla nas priorytetem

Zgoda na kontakt marketingowy więcej: Musisz wybrać więcej opcji (minimum ${minimumContactAgree})

Informacje podstawowe dotyczące przetwarzania danych osobowych

Administrator danych: Medi Partner Sp. z o.o., Cybernetyki 19, 02-677 Warszawa, KRS 0000415680, NIP 1080012631, Kapitał zakładowy - 11 748 300,00 zł, Sygnatura RDF/333576/21/928.

Cele przetwarzania: umówienie i obsługa konsultacji informacyjnej z położną, obsługa zgłoszeń i opinii, przekazanie materiałów informacyjnych, marketing własnych produktów i usług;

Podstawy prawne przetwarzania: profilaktyka zdrowotna oraz zarządzanie udzielaniem usług z nią związanych, Twoja zgoda, Nasz uzasadniony interes.

Prawa związane z przetwarzaniem danych: prawo do wycofania zgody na przetwarzanie danych osobowych; prawo dostępu do danych osobowych; inne prawa, o których mowa w szczegółowej informacji o przetwarzaniu danych.

Odbiorcy danych: Podmioty przetwarzające dane osobowe w imieniu Medi Partner Sp. z o. o.

Szczegółowe informacje o przetwarzaniu danych osobowych

Informacje podstawowe dotyczące przetwarzania danych osobowych

Administrator danych: Medi Partner Sp. z o.o., Cybernetyki 19, 02-677 Warszawa, KRS 0000415680, NIP 1080012631

Cele przetwarzania: Zapis na listę osób zainteresowanych rządowym programem dofinansowania procedur in vitro oraz informowanie o zmianach prawnych w tym zakresie oraz uruchomieniu zapisów.

Podstawy prawne przetwarzania: Twoja zgoda.

Prawa związane z przetwarzaniem danych: Prawo do wycofania zgody na przetwarzanie danych osobowych; prawo dostępu do danych osobowych; inne prawa, o których mowa w szczegółowej informacji o przetwarzaniu danych.

Odbiorcy danych: Podmioty przetwarzające dane osobowe w imieniu Medi Partner Sp. z o. o.

Szczegółowe informacje o przetwarzaniu danych osobowych


Informacje podstawowe dotyczące przetwarzania danych osobowych

Administrator danych: Medi Partner Sp. z o.o., Cybernetyki 19, 02-677 Warszawa, KRS 0000415680, NIP 1080012631, Kapitał zakładowy - 11 748 300,00 zł, Sygnatura RDF/333576/21/928. Cele przetwarzania: marketing własnych produktów i usług [w tym profilowanie]; marketing produktów i usług Medicover Polska [w tym profilowanie]. Podstawy prawne przetwarzania: Twoja zgoda. Prawa związane z przetwarzaniem danych: prawo do wycofania zgody na przetwarzanie danych osobowych; prawo dostępu do danych osobowych; inne prawa, o których mowa w szczegółowej informacji o przetwarzaniu danych. Odbiorcy danych: Podmioty przetwarzające dane osobowe w imieniu Medi Partner Sp. z o. o. Szczegółowe informacje o przetwarzaniu danych osobowych

Zobacz podobne artykuły

Małżeństwo bez dzieci – jak radzić sobie z niepłodnością w związku?
Ciąża pozamaciczna a in vitro
Plemniki – jak powstają i jak wygląda zapłodnienie?
Dowiedz się więcej